Poka-yoke is een Japanse term die zoiets betekent als 'fool-proof'. Het doel van poka-yoke is het voorkomen (yoke) van onbedoelde, menselijke fouten (poka), door iets zodanig te ontwerpen en vorm te geven dat een juiste afhandeling afgedwongen wordt. Poka-yoke heeft niet alleen betrekking op het eindproduct, maar kan ook op (productie)processen toegepast worden. Processen moeten zodanig ontworpen worden dat fouten (in de zin van vergissingen) snel ontdekt en hersteld kunnen worden door defecten daar waar zij ontstaan te verwijderen. Het poka yoke concept werd geïntroduceerd door Toyata als deel van het TPS (Toyota Production System). Poke-yoka kent drie methoden en twee systemen voor het voorkomen van vergissingen.

Methoden

• De contact methode; hierbij wordt gekeken naar de vorm, kleur, omvang of andere fysieke kenmerken; • De tel methode (counting); hierbij wordt gekeken naar een aantal ex ante vastgestelde waarden; • De volgorde methode (motion-step); hierbij wordt gekeken of voorgeschreven stappen worden gevolgd.

Systemen

• op basis van controle; als een vergissing wordt gemaakt, dan stopt het proces. • op basis van een waarschuwing; als een vergising wordt gemaakt, dan wordt er een waarschuwing afgegeven.

Tien stappen plan

1. Identificeer het proces dat verbeterd moet worden (criteria: waar veel vergissingen gemaakt worden of waar het maken van vergissingen erg kostbaar is); 2. Gebruik QC Tools, Oorzaak & Gevolg en 5Why analysis om de root causes van het probleem te vinden; 3. Bepaal of een controle of een alarmeringssysteem gebruikt moet worden. Er kunnen technische en financi’ele redenen zijn om voor de laatste optie te kiezen; 4. Bepaal welke methode (contact, fixed value of een motion step methode) 5. Ontwikkel een passende Poka Yoke. 6. Test of het werkt en of het betrouwbaar is. 7. Leid alle gebruikers op. 8. Monitor het effect om er zeker van te zijn dat alle fouten zijn geelimineerd. 9. Verbeter waar nodig.

Voorbeelden

• Sim card; doordat er één hoekje op de SIM kaart is afgeknipt en deze vorm ook in de mobiele telefoon aanwezig is, kan de SIM kaart maar op één manier geplaatst worden. • Ethernet-kabel; de plug heeft een uitstulpsel aan één zijde en de connector heeft dezezelfde vorm, waardoor de kabel er maar op één manier ingestopt kan worden.